Pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich w dzisiejszych czasach jest sporym wyzwaniem. wiąże się bowiem nie tylko z koniecznością przeanalizowania dużej ilości źródeł naukowych, ale też opisania zagadnienia własnymi słowami tak, aby nie zostać posądzonym o plagiat.
Jak napisać pracę, która nie jest plagiatem? Takie pytanie zadają sobie studenci ostatniego roku studiów, którzy przygotowują się do napisania pracy magisterskiej. Konsekwencją popełnienia plagiatu jest niedopuszczenie studenta do obrony pracy oraz cały szereg poważnych konsekwencji prawnych z możliwością bycia pociągniętym do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 272 k.k. – do 3 lat więzienia włącznie. Niniejszy artykuł dostarczy informacji jak zapobiec popełnieniu plagiatu oraz w jaki sposób pomóc studentom w pisaniu pracy.
Plagiat – definicja
Plagiat to umyślne przywłaszczenie w części lub całości dorobku intelektualnego. Dotyczy to zarówno:
-
monografii książkowych;
-
artykułów periodycznych;
-
wszelkich publikacji internetowych;
-
biuletynów;
-
aktów prawnych;
-
dokumentów urzędowych.
Wielu studentów mylnie sądzi, iż informacje i materiały, które znajdują w Internecie są własnością publiczną. Każdy artykuł, grafika czy schemat posiada swojego autora. Wprowadzając taki materiał do pracy jako swój popełniamy plagiat. Pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich zawsze wymaga podania źródeł informacji, z której się korzystało, bez względu na to czy jest to literatura naukowa, strona internetowa czy grafika lub zdjęcie.
Parafraza, cytat a plagiat
Pisanie prac wiąże się również z takimi pojęciami jak parafraza i cytat. Różnice pomiędzy parafrazą a cytatem nie zawsze wydają się jasne. Zdarzają się przypadki, w których studenci błędnie interpretują ich znaczenie. Cytat to dosłowne przytoczenie cudzych słów w tekście. Natomiast parafraza to interpretacja lub opisanie swoimi słowami czyjejś myśli zawartej w materiale źródłowym. W zależności od rodzaju pracy i jej charakteru można stosować zarówno parafrazy jaki i cytaty. Jednakże należy pamiętać, że ilość tych drugich nie może być znaczna. Ma to wpływ na wynik analizy Jednolitego Systemu Antyplagiatowego, w którym sprawdzane są obecnie wszystkie prace dyplomowe. Ponadto, jeżeli nie użyjemy cudzysłowu lub nie dodamy przypisu o autorze i pochodzeniu tekstu możemy zostać posądzeni o plagiat w pracy. Takie zabiegi obniżają ocenę za pracę dyplomową i powodują uniemożliwienie przystąpienia do obrony oraz surowe sankcje prawne.
Przed plagiatem autorów chroni Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Natomiast ważnym przepisem dla każdego studenta jest artykuł 29 powyższej Ustawy dotyczący prawa cytatu, który zezwala na tzw. dowolny użytek fragmentu dzieła. Zgodnie z nim:„Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna i naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości”(art. 29 pr. aut.)
Należy pamiętać, że każda praca dyplomowa przed obroną jest weryfikowana w Jednolitym Systemie Antyplagiatowym, a następnie dodawana do Ogólnopolskiego Repozytorium Prac Dyplomowych.
Co to jest Jednolity System Antyplagiatowy (JSA)?
Pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich wiąże się z koniecznością sprawdzenia ich pod kątem plagiatu. Uczelniom jest udostępniany nieodpłatnie JSA czyli Jednolity System Antyplagiatowy. jest on systemem wykorzystywanym do sprawdzania prac dyplomowych właśnie pod kątem plagiatu. System bada pracę zaczynając od wyekstrahowania tekstu, który jest pozbawiony grafiki. Wyszukuje fragmenty prac, które są podobne pod względem treści w bazach t.j.: ORPPD, dokumentów OpenAccess, aktów prawnych i orzeczeń sądowych, Internecie oraz w bazach prywatnych. System JSA wykrywa wszelkie manipulacje tekstem, podobieństwa oraz zmiany stylu pracy.
Co to jest ORPPD (Ogólnopolskie Repozytorium Pisemnych Prac Dyplomowych)
Pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich wiąże się też z ich późniejszym wprowadzeniem do ORPD. Wielu studentów zadaje sobie pytanie co to takiego?
Ogólnopolskie Repozytorium Pisemnych Prac Dyplomowych (ORPPD) jest elementem Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym POL-on. Celem ORPPD, jest gromadzenie prac dyplomowych przekazywanych przez rektora uczelni, który jest zobowiązany do niezwłocznego wprowadzenia pracy przed przystąpieniem studenta do egzaminu dyplomowego.
Repozytorium pisemnych prac dyplomowych obejmuje:
- tytuł i treść pracy dyplomowej;
- dane osobowe autora pracy dyplomowej;
- dane osobowe promotora pracy dyplomowej;
- dane osobowe recenzenta pracy dyplomowej;
- nazwę uczelni;
- datę zdania egzaminu dyplomowego;
- kierunek, poziom i profil studiów.
Dlaczego JSA pokazuje plagiat, chociaż wiem, że go nie popełniłem? Skąd się bierze fałszywie dodatni wynik plagiatu?
Plagiat nie zawsze jest zawiniony. Zdarzają się przypadki, w których po analizie systemu JSA w pracy dyplomowej został stwierdzony plagiat, którego student nie popełnił. Nawet najbardziej skrupulatni studenci obawiają się fałszywie dodatniego wyniku. Skąd się on bierze? Baza materiałów źródłowych JSA jest jedną z najbardziej rozbudowanych. Możliwość zbieżności jest więc duża, szczególnie jeśli temat jest popularny i w związku z tym pojawią się w nim definicje, które występują również w innych pracach. Należy zatem pamiętać, aby każdą definicję nie tylko opatrzyć odpowiednim przypisem, a w razie cytowania bezpośredniego użyć cudzysłowu, ale też koniecznie należy dodać do niej własny komentarz, jak rozumiemy słowa danego autora, czy się z nimi zgadzamy, czy też nie i dlaczego. Jeśli tego nie zrobimy, a poprzestaniemy jedynie na parafrazowaniu źródeł informacji naukowej, JSA po prostu przypisze nam plagiat, pomimo tego, iż formalnie go nie popełniamy. Wynika to z algorytmów systemu, który traktuje wszelkie zagęszczenie słów pojawiających się w definicjach jako zbieżność z inną pracą o podobnej tematyce, wykorzystującej podobne lub to samo źródło. Czy z prawnego punktu widzenia jest to plagiat? Oczywiście nie! Tak więc mimo najszczerszych starań możemy być oskarżeni o popełnienie plagiatu, którego de facto ani nie chcieliśmy, ani nie zamierzaliśmy popełniać, co więcej, do którego w ogóle nie doszło. Tej sytuacji winna jest obsługa systemu JSA. Choć może się to wydawać wręcz nieprawdopodobne w XXI wieku, JSA wymaga ręcznego oznaczenia wszystkich przypisów i cytatów jako zapożyczeń uprawnionych. Może to wykonać jedynie promotor. Biorąc pod uwagę to, że znaczna część studentów oddaje pracę na ostatnią chwilę, a grupy seminaryjne liczą nawet kilkadziesiąt osób, jest po prostu fizycznie niemożliwe, aby promotor poświęcił kilka lub kilkanaście godzin na ręczne sprawdzanie każdej pracy pod względem prawidłowości źródeł. Stąd też wiele prac, w których pojawił się fałszywy plagiat, jest odsyłana studentom do poprawy. Promotorzy po prostu nie chcą wywiązywać się ze swoich obowiązków w tym zakresie.
Uczelnie, wiedząc jak działa system JSA, dopuszczają progi zbieżności, jednak dla mało doświadczonych studentów, którzy nie przeszli szkolenia w zakresie działania systemów antyplagiatowych, a tak jest najczęściej, progi te są zbyt małe, aby mogli się oni w nich zmieścić. Najlepszym przykładem są studia prawnicze, w których zbieżność fraz i definicji jest duża, a tym samym ryzyko nieumyślnego popełnienia plagiatu jest bardzo wysokie. Najlepszym wyjściem jest pisanie pracy magisterskiej swoimi słowami oraz możliwie jak najmniejsza ilość cytowanych fragmentów. Taki zabieg obniży współczynniki zbieżności do minimum, ponieważ każdy ma swój indywidualny styl pisania.
Jak uniknąć plagiatu?
Pisanie pracy magisterskiej, która jest pozbawiona plagiatu jest możliwe, wystarczy zapamiętać i zastosować następujące kroki. Pierwszym krokiem jest zapoznanie się z podstawowymi terminami t.j.: parafraza, cytat i plagiat. Pozwoli to na uniknięcie plagiatu z powodu braku przypisu czy nieumiejętnego użycia cytatu. Kolejny krok to pisanie pracy swoimi słowami. Oczywiście można, a nawet trzeba posiłkować się materiałami źródłowymi, jednakże nie przepisywać ich w całości. Trzeba pamiętać, że obrazki i grafiki znalezione w Internecie zawsze mają autorów. Należy pamiętać o dodaniu stosownych informacji o nich do przypisu. Nie należy również zmieniać kolejności słów lub ich synonimów w przepisanym fragmencie, ponieważ taki zabieg, chociaż z formalnego punktu widzenia stanowi parafrazę, przez Jednolity System Antyplagiatowy jest traktowany jako plagiat. Ostatni krok do zapamiętania to fakt, że nieskończone czy nie opublikowane dzieło również podlega prawu autorskiemu, a więc wprowadzenie jego fragmentu lub całości jako swojego oznacza nic innego jak dokonanie plagiatu.
Nie ma się zatem czemu dziwić, że wielu studentów sięga po profesjonalną pomoc w pisaniu prac. serwisy działające w tej branży wykonają nie tylko wzorzec pracy, ale też niektóre z nich dodają w pakiecie szkolenia antyplagiatowe. dotyczy to co prawda jedynie serwisów z najwyższej półki, jak na przykład Cyber-promotor.pl, jeśli jednak już korzystamy z pomocy w pisaniu prac, warto wybrać właśnie ofertę, która będzie obejmowała także przeszkolenie studenta, jak korzystać z wzorca pracy oraz jak sobie poradzić w kwestii niezawinionego plagiatu.